نویسنده: فرهاد محمودی فریدون
امروزه صفت دانش بنیان را بسیار می شنویم و یا می خوانیم. صفتی که شنیدن یا خواندش بسیار مسرت بخش و غرور آفرین می تواند باشد. به اعتقاد نویسنده متن، شرکت های دانش بنیان با تولید محصولات و یا ارائه خدمات دانش بنیان، نقش مؤثری در دستیابی به اقتصاد دانش بنیان می توانند، داشته باشند. اقتصاد دانش بنیان به شرط وجود زیرساخت های قانونی مناسب و ضروری، بر پایه علم، دانش، تجربه و فناوری و بکارگیری حداکثری منابع و ظرفیت های موجود و نیز، شناسایی و بکارگیری حداکثری منابع و ظرفیت های جدید، منجر به پیشرفت اقتصادی خواهد شد. آنچه مسلم است، دستیابی به اقتصاد دانش بنیان، همت مضاعف همه دستگاه ها و نهادهای متولی، اعم از؛ حاکمیتی، دولتی و غیر دولتی را می طلبد. به این منظور، برنامه ریزی دقیق و اجرای کاملاً منطبق بر آن نیاز می باشد.
نکته بسیار مهم در مبحث دانش بنیان این است که، یک شرکت دانش بنیان که محصولات دانش بنیان تولید می کند یا خدمات دانش بنیان (البته ممکن است از خدمات دانش بنیان غفلت شود.) ارائه می دهد، چه ویژگی هایی دارد؟ پاسخ به این سؤال بسیار با اهمیت است چرا که، به اعتقاد نویسنده متن، برای دستیابی به اقتصاد دانش بنیان، شناسایی و ارزیابی شرکت های دانش بنیان واقعی، شاه کلید موفقیت می باشد که به هیچ عنوان نباید، مورد سهل انگاری قرار گیرد. در خصوص شاخص های دانش بنیان بودن، حداقل دو نظر می توان مطرح نمود. ممکن است برخی عقیده داشته باشند که شاخص های دانش بنیان بودن باید حداقلی و سهل گیرانه باشند تا دایره شمول آن گسترده تر شود و برخی نیز ممکن است، عقیده داشته باشند که شاخص های دانش بنیان بودن باید حداکثری و سخت گیرانه باشند تا فقط شرکت هایی که ظرفیت های بالفعل دارند و یا دارای ظرفیت های بالقوه هستند و می توانند آنها را بالفعل نمایند، این عنوان را کسب و از مزایای احتمالی آن بهره مند شوند. بر پایه این نظر، شرکت ها باید، با همت مضاعف و با تلاش و پشتکار شبانه روزی سعی بر دستیابی به شاخص های مورد نظر داشته باشند تا عنوان دانش بنیان را کسب نمایند. البته ممکن است نظرات دیگری نیز در این باره وجود داشته باشد، لیکن نویسنده متن این دو نظر را که در مقابل هم می باشند مطرح نموده و خود نیز معتقد به نظر دوم می باشد، زیرا، بیم آن دارد که در دادن عنوان دانش بنیان به شرکت ها، مراجع ذی ربط و ذی صلاح، فقط به دنبال ارائه گزارش آماری باشند و از کیفیت و عملکرد آنها غفلت کنند و شرکت ها نیز هدفشان از کسب عنوان دانش بنیان فقط دریافت تسهیلات، پشتیبانی ها و کمک های احتمالی باشد که برای این گونه شرکت ها در نظر گرفته شده است و در عمل منابع هزینه شوند و هیچ حاصل نشود.
بر این اساس، نویسنده متن معتقد است، برای کسب عنوان دانش بنیان، یک شرکت باید، بیست ویژگی یا شاخص به شرح زیر را داشته باشد.
1- شرکت دانش بنیان از علم، دانش، تجربه و فناوری های روز بهره می برد. این ویژگی پایه و اساس شرکت دانش بنیان می باشد و سایر ویژگی ها به تبع این ویژگی است که شکل می گیرد.
2- شرکت دانش بنیان بهره وری حداکثری دارد، زیرا بهره مندی از علم، دانش، تجربه و فناوری های روز، این امکان را به شرکت دانش بنیان می دهد که از منابع در اختیارش حداکثر استفاده را ببرد.
3- شرکت دانش بنیان به طور جدی و مستمر از ظرفیت تحقیق و توسعه استفاده می کند. بر پایه این ویژگی، شرکت دانش بنیان محصولات متنوع و با کیفیت بالا را تولید و یا خدمات متنوع و با کیفیت بالا را ارائه می دهد.
4- شرکت دانش بنیان، نظام مند و سازمان یافته می باشد. شرکتی که به صورت سنتی و کارگاهی اداره می شود، حتی اگر عنوان دانش بنیان را کسب کرده باشد، مادامی که نظام یافتگی و سازمان یافتگی را تجربه نکند، در معرض شکست است.
5- شرکت دانش بنیان، همواره به دنبال ارتقاء و تعالی سازمانی خود می باشد.
6- شرکت دانش بنیان، استانداردهای حداکثری را رعایت می کند. بر این اساس شرکت دانش بنیان علاوه بر رعایت استانداردهای ملی، استانداردهای منطقه ای و بین المللی را نیز رعایت می کند.
7- شرکت دانش بنیان، هم در مواجهه با مشکلات و هم در تشخیص، تولید و تأمین نیاز بازار، رویکرد حل مسئله دارد.
8- شرکت دانش بنیان، خلاق، نوآور و آینده نگر است. به این معنی که، نیاز آتی بازار را زودتر از دیگران تشخیص داده و بر پایه علم، دانش، تجربه و فناوری های روز بهترین محصول را متناسب با نیاز تشخیص داده شده، تولید و به بازار عرضه می کند و یا بهترین خدمت را متناسب با نیاز تشخیص داده شده به متقاضی ارائه می دهد.
9- شرکت دانش بنیان دارای تفکر جهانی بوده و برنامه ریز می باشد. به این معنی که علاوه بر تأمین نیازهای بازارهای داخلی، به دنبال حضور در بازارهای منطقه ای و بین المللی نیز می باشد و برای دستیابی به بازارهای خارجی، برنامه ریزی دقیق انجام می دهد و به دقت نیز آنرا اجرا می کند.
10- شرکت دانش بنیان، ریسک پذیر می باشد و از مواجهه با مسائل و مشکلات هرگز نمی هراسد و همواره راه حل های منطقی و قابل اجرا برای رفع مشکلات اتخاذ می نماید.
11- شرکت دانش بنیان، همواره توجه ویژه به ارتقاء مستمر کیفیت محصول یا خدمت خود دارد.
12- شرکت دانش بنیان، از نیروهای متخصص، متبحر و توانمند استفاده می کند و نسبت به نگهداشت آنها اهتمام ویژه دارد.
13- شرکت دانش بنیان، کادر سازی می کند و از آموزش مستمر سرمایه انسانی خود هرگز غفلت نمی کند.
14- شرکت دانش بنیان، کار گروهی را سرلوحه فعالیت خود قرار می دهد و انسجام گروه را رمز موفقیت می داند.
15- شرکت دانش بنیان، همواره در تولید محصول و یا ارائه خدمت، توجه ویژه به ارتقاء کیفیت زندگی و حفظ محیط زیست دارد.
16- شرکت دانش بنیان، ارزش افزوده ایجاد می کند.
17- شرکت دانش بنیان، دارای استراتژی تنوع و تمایز می باشد.
18- شرکت دانش بنیان، رقابت پذیر بوده و در عرضه رقابت، عمدتاً پیروز میدان می باشد.
19- شرکت دانش بنیان از تهدید، فرصت می سازد.
20- خوب است، شرکت دانش بنیان مسئولیت اجتماعی بپذیرد و خود را نسبت به جامعه مسئول بداند.
یادآور می شود، شرکت دانش بنیان محدود به عرصه تولید (صنعتی، کشاورزی، فناورانه و نرم افزار) نیست و در زمینه خدمات به ویژه خدمات فنی و مهندسی نیز شرکت دانش بنیان معنا دارد.
همچنین یادآور می شود، برخی از شرکت ها پروژه محور هستند. فارغ از زمینه فعالیت و سایز پروژه، هر پروژه نسبت به پروژه دیگر می تواند متفاوت باشد. در این زمینه مثال فراوان است. به عنوان نمونه، ماشین سازی که صنعتی است صنعت ساز، خطوط تولید یک صنعت را تولید می نماید، این گونه صنایع بسیار حائز اهمیت می باشند که لازم است در کسب عنوان دانش بنیان مورد توجه ویژه مسئولین ذی ربط و ذی صلاح باشد.
