گردآورنده: الهام بهروزي
تعریف پرچم
پرچم، منگوله یا شرابه ی ابریشمی است که بر سر درفش و نیزه می بستند. این واژه به مرور زمان، بر خود بیرق یا درفش نیز اطلاق شد و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق، تایید کرده است. در گذشته به پرچم یا بیرقی که در جنگ ها استفاده و در بالای میله ای بسته می شد «درفش» می گفتند. هم چنین «علم» يا «رایت» در زبان فارسی برای این واژه به کار برده شده است.
امروزه این وسیله مثل گذشته در جبهه های جنگ به کار می رود و در جشن ها، مراسم، وقایع بزرگ و کوچک، مراسم تاجگذاری، سالگرد استقلال یا آزادی یک کشور و در اعیاد ملی و مذهبی مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی، پرچم نشانه ی سر افرازی، وحدت و مظهر استقلال یک کشور است، لذا بر مردم هر کشوری لازم است که در هر کجا و در هر شرایطی که باشند به پرچمشان احترام بگذارند.
بنابراین هر جامعه سازمان یافته ای دارای علایم و نشانه های خاص خود است. توتم ها، علم ها، کتل ها و پرچم ها همیشه بر نوک یا قله و بالا و نوک دکل، چادر، بناها، بام ها، قصرها و … جای می گیرند. پرچم به طور کلی نشانه ی اعلان جنگ است و گاهی علامت فرماندهی، اتحاد و مقاومت يا ابزار سياسي نیز هست.
پیشینه استفاده از پرچم در بین اقوام و ملل
پیشینه استفاده از پرچم در بین قبایل چه در جنگ و چه در صلح به روزگار باستان باز می گردد و آنگونه که از منابع تاریخی بر می آید تمدن های گوناگون شرق و غرب از آن بهره میجسته اند. هرچند به طور دقیق مشخص نیست که نخستین بار استفاده از آن توسط چه کسی و در چه زمانی بوده است، ولی مشهور است که این وسیله نخستین بار توسط حضرت ابراهیم برای آزادسازی حضرت لوط از زندان طاغوت زمان خود به کار گرفته شده است.
پر واضح است که پرچم به دلیل این که نماد همبستگی لشکر بوده به یکی از اهداف دشمن برای از بین بردن پرچمدار و به زمین انداختن پرچم برای تضعیف روحیه ی جنگاوری لشکر مقابل تبدیل شده است. در بسیاری از جنگ ها یکی از منصب های مهم «پرچم داری» بود، چرا که پرچم نشانی از همبستگی در عمل و اتحاد در شعار به شمار میرفت. در بین ایرانیان پرچم به درفش کاویانی نیز شهرت فراوان داشته است. علت این نامگذاری آن بود که در ایران خیزشی توسط»کاوه آهنگر» علیه پادشاه زمان خود« ضحاک»پایه ریزی شد و او پیش بند کار خود را که از چرم سرخ رنگی بود بر فراز چوبی قرارداد و قیام خود را آغاز کرد و از آن پس به درفش کاویانی یعنی پرچم کاوه ای ها شهرت یافت که بعدها به بسیاری از بهترین جواهرات و سنگ ها با ارزش زمان مزین شد. از درفش کاویانی در جنگ ایران و اعراب نیز در کتب تاریخی نامی به میان آمده است.
پرچم در ایران باستان
مدارک بسیاری در اثبات به کار بردن نشان و علامت در ایران باستان است به گفته ی گزنفون “پرچم شاهی عبارت بوده از عقاب زرینی بر تیر، به گفته لوسیان، سپاه بزرگ یک هزار نفری در ارتش اشکانیان، پرچمی داشته با نقش مار” در ادبیات یونان و روم از پرچم های مار و اژدها پیکر، پادشاهان اشکانی و ساسانی صحبت می شود. اشکانیان نیز مانند هخامنشیان نشان از عقاب و شهباز داشته اند. اوستا با صفت پرچم های بلند در مورد شهر بلخ صحبت می دارد، همچنین فردوسی هنگام ذکر تاریخ قدیم در شاهنامه از پرچم هایی با طرح تصویر حیوانات صحبت می دارد.
نمونه اي از پرچم هاي دوره هخامنشي
